Zmiany w prawie spadkowym

W dniu 15 listopada 2023 r. wejdzie w życie druga w tym roku nowelizacja prawa spadkowego, dokonana na mocy ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Do dwóch najistotniejszych kwestii, wynikających z tej nowelizacji należy zaliczyć zmiany w ustalaniu kręgu spadkobierców ustawowych oraz nowe zasady dziedziczenia przez osoby małoletnie.

Nowelizacja w zakresie ustalania kręgu spadkobierców obejmuje swoim zakresem art. 934 § 1 k.c. W dotychczasowym stanie prawnym jeżeli po spadkodawcy nie mogły dziedziczyć małoletnie dzieci spadkodawcy (zstępni), małżonek, rodzice spadkodawcy (wstępni), rodzeństwo spadkodawcy lub dzieci tego rodzeństwa cały spadek przypadał dziadkom spadkodawcy w częściach równych. Jeśli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypadał jego zstępnym tj. zstępnym dziadka, który nie dożył otwarcia spadku.

Ustalenie spadkobierców na podstawie dotychczasowych przepisów powodowało, że postępowania spadkowe prowadzone przed sądem nierzadko ciągnęły się przez wiele miesięcy ponieważ w przypadku odrzucania spadku przez kolejnych uprawnionych spadkobierców, koniecznym było angażowanie w postępowanie spadkowe dalszych krewnych, którzy nierzadko nie utrzymywali ze spadkobiercą jakichkolwiek relacji, a nawet go nie znali.

Znowelizowany art. 934 kc. Ogranicza dziedziczenie zstępnych dziadków wyłącznie do ich dzieci. Tym samym z dziedziczenia zostaną wyłączeni dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia.

Co do zasady zmianę w tym zakresie ocenić należy pozytywnie, gdyż pozwoli ona ograniczenie działań polegających na ustalaniu kolejnych osób uprawnionych do dziedziczenia, co automatycznie przełoży się na czas trwania postępowań spadkowych.

Drugą z ważnych zmian, która wejdzie w życie 15 listopada 2023 r. jest zmiana dotycząca odrzucenia spadku przez małoletniego, co ważne zmiana ta dotyczy tylko takich małoletnich, którzy zostaną powołani do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez jego rodzica.

W dotychczasowym stanie prawnym odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko, dokonywane było przez jego rodzica pod warunkiem uzyskania zgody sądu na odrzucenie spadku. W znowelizowanym stanie prawnym w przypadku, w którym dziecko zostało powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka nie wymaga uzyskania uprzedniej zgody sądu opiekuńczego, pod warunkiem, że (i) rodzic posiada w tym zakresie władze rodzicielską; (ii) na odrzucenie zgodził się drugi rodzic posiadający w tym zakresie władzę rodzicielską albo odrzucenie dokonywane jest wspólnie. Uznać należy, że wprowadzona regulacja będzie miała pozytywny wpływ na sytuację prawną wielu osób, rodzin i znacząco przyspieszy czas potrzebny do załatwienia formalności związanych z uregulowaniem kwestii dziedziczenia.